Elektriksel değerleri ölçmek için birçok alet kullanılabilir. Bunlar arasında voltmetre, ampermetreler, enerji analizörleri, multimetreler ilk akla gelenler arasındadır. Bu cihazların sınırlı ölçüm yeteneği vardır ve belirli değerleri ölçerler. Osiloskop bu cihazlardan farklılık gösterir.
Osiloskop, teknik servislerde bulunan ve uzman kişiler tarafından kullanılması gereken bir ölçüm cihazıdır. Osiloskop, elektrik gerilimindeki zamana bağlı olan değişimleri görebilmemizi sağlayan ölçüm cihazıdır.
Osiloskop Nedir?
Osiloskop, elektrik ve elektronik değerleri detaylı bir şekilde ölçen bir ölçüm cihazıdır. Elektrik gerilimindeki zamana bağlı olan değişimleri görebilmemize olanak sağlar. Ölçülen değerler, osiloskop ekranında iki eksenli grafik şeklinde yer alır.
Osiloskop, teknik servislerde, laboratuvarlarda, Ar-Ge departmanlarında gerilim, frekans, gürültü, genlik veya zaman içinde değişebilecek herhangi bir değeri ölçmek için genellikle osiloskop kullanılır.
Osiloskop cihazının iç direnci çok yüksek olduğundan dolayı, elektrik devresinde paralel bağlanır. Analog ve dijital olmak üzere iki farklı tipi mevcuttur. Günümüzde genellikle dijital osiloskoplar tercih edilir.
Osiloskop ile Ölçülen Birimler
Osiloskop ile zamanlama ve gerilim karakteristikleri ölçülebilir.
Frekans ve periyot: Frekans bir dalga boyunun bir saniye içerisinde ne kadar tekrarlandığının ölçümüdür. Devrini tamamlayan dalgaya ise periyot denir. Osiloskobun ölçtüğü maksimum frekans değişiklik olsa da genel olarak 100Mhz’ler civarında seyreder.
Görev Döngüsü: Görev döngüsü, bir sinyalin her bir periyotta hangi süre aralığında “on”, hangi süre aralığında “off” olduğunu gösterir.
Yükselme ve Düşme Zamanları: Sinyaller 0V’tan 5V’a kadar ani olarak yükselmez. Yükselme ve düşme zamanları devrenin sinyallere ne kadar süre içinde cevap verdiğini göstermesi açısından önemlidir.
Genlik: Genlik, bir sinyalin büyüklüğünün bir ölçüsüdür.
Maksimum ve Minimum Gerilimler: Sinyalin geriliminin ne kadar yüksek veya düşük olduğunu gösterir.
Ortalama Gerilim: Sinyalin ortalama gerilimini gösterir.
Osiloskop Nerelerde Kullanılır?
Osiloskop, araştırma ve problem çözme işlemlerinde tercih edilen bir ölçüm cihazıdır.
Bir devrenin giriş, çıkış veya dahili sistemlerinde kritik olabilecek bir sinyalin frekansını ve genliğini belirlemede kullanılır. Devede yer alan bir bileşenin arızalı olup olmadığını osiloskop sayesinde anlaşılabilir.
Devrede ne kadar gürültü olduğunu belirlemede kullanılır. Bir dalganın şeklini belirlemek için yine osiloskoptan yararlanılabilir.
İki farklı sinyal arasındaki faz farklarını ölçmede kullanılır.
Teknik servislerde, Ar-Ge ve üretim departmanında, laboratuvarlarda osiloskop cihazından sıklıkla yararlanılır.
Osiloskop Nasıl Kullanılır?
Bir osiloskobun kullanılmasının nedeni, zaman içinde değişen elektriksel bir sinyal grafiğini vermektir. Osiloskoplar, x ekseni üzerinde zaman ve y ekseni üzerinde gerilimi gösteren iki boyutlu bir grafik üretir.
Osiloskobun ekranını çevreleyen düğmeler, grafiğin ölçeğini hem dikey hem de yatay olarak ayarlanmasına imkân sağlar. Bir sinyalin yakınlaştırılıp uzaklaştırılmasını sağlar. Ayrıca, ekranın odaklanmasına katkı sağlayan ve osiloskobun tetiklenmesini ayarlayan düğmeleri mevcuttur.
Dikey Eksen (Gerilim Ekseni
Osiloskobun dikey bölümü ekrandaki gerilimin ölçeğini kontrol eder. Dikey olarak pozisyonu ve volt /div tek tek kontrol edilmesine imkân sağlayan bu bölümde iki bölme mevcuttur. Bölme düğmesi ekranda dikey ölçeğin ayarlanmasına olanak sağlar. Düğmeyi saat yönüne döndürmek ölçeği azaltır ve saat yönünün tersine döndürmek ise ölçeği artırır.
Daha küçük bir ölçek, dalga biçimine daha fazla yakınlaştığımız anlamını taşır. Konum düğmesi, dalga formunun dikey kaymasını ekranda kontrol eder. Bir dalga formunun bir kısmını ekrandan ayırmak için konum d8üğmesi kullanılır.
Yatay Eksen (Zaman Ekseni)
Osiloskobun yatay bölümü ekrandaki zaman ölçeğini kontrol edilmesini sağlar. Dikey eksende olduğu gibi yatay eksen de iki düğmeden meydana gelir. Pozisyon ve time / div. Time/ div düğmesi saat yönünde döndürüldüğünde, her bölümün temsil ettiği saniye sayısında azalma olacaktır.
Konum düğmesi yatak ofseti ayarlayarak dalga formunu ekranın sağına veya soluna hareket ettirebilir. Yatay sistem kullanılarak, bir dalga formunun kaç adet periyodunun görülmek istendiği ayarlanabilir.
Tetikleme Bölümü
Tetikleyici bölüm osiloskobun odaklanması ve dengelenmesi için tasarlanmıştır. Tetikleyici, osiloskoba sinyalin hangi kısımlarının “tetikleneceğini” ve ne zaman başlayacağını belirler. Dalga formu periyodik ise ekranı sabit tutmak ve eğilmemek için tetikleyici harekete geçirilebilir. Bir osiloskobun tetikleyici kısmı genel olarak bir seviye düğmesinden ve tetikleyici kaynağını ve türünü seçmek için bir dizi düğmeden meydana gelir. Seviye düğmesi, belirli bir gerilim noktasına bir tetikleyici ayarlamak için döndürülebilir.