En basit haliyle otoklav, bir kazan ve dayanımı yüksek bir kapaktan meydana gelen yapıdır. Yüksek basınç ve sıcaklık altında buhar yöntemi sayesinde yapılan sterilizasyon işlemlerinde kullanılmaktadır. Kazanın iç bölümünde bir ızgara bulunmaktadır. Bu ızgaranın altında yer alan boşlukta su bulunmakta ve mikropsuzlaştırılmak istenen malzemeler de (duruma göre özel olarak paketlenerek) ızgaranın üzerine yerleştirilmektedir. Kapağın üstünde de bir manometre ile bir termometre vardır. Kazanın içindeki su; petrol, havagazı, elektrik ocağı gibi araçlar sayesinde ısıtılmaktadır.
Otoklavda asıl olan, buhar ile doymuş bir ortamda ve 100°C’den yüksek ısı ile sterilizasyonun gerçekleştirilmesidir. Bu şartlarda bozulmayacak olan madde ve aletler kazanın içindeki ızgaranın üzerine konulmakta ve kapak sıkıca kapatılıp vidalanmaktadır.
Su kaynamaya başlayınca, ortaya çıkan ilk buhar, otoklavın musluğundan dışarı atılmakta (vakumlama) ve böylece kazanın içindeki hava boşaltılmış olmaktadır. Su buharının içindeki havanın vakumlanmasının amacı ise, içinde hava olan su buharının ısıyı her yere eşit olarak dağıtamamasından kaynaklıdır. Hava bitip saf buhar çıkmaya başlayınca musluk kapatılmakta ve kazandaki buhar basıncı gittikçe yükseltilmektedir. Buhar, yüksek bir sıcaklığa çıkarılmakta, 100°C’nin çok üstünde bir ısı elde edilerek, bütün mikropların ölmesi sağlanmaktadır. Bu çeşit sterilizasyon yöntemleriyle mikropsuzlaştırma işlemi tamamlanmış olmaktadır.
Otoklav Sınıfları Nelerdir?
Sterilizasyon cihazları, Avrupa Medikal Standardı baz alınarak EN13060’a uygun olarak “B”, “S” ve “N” sınıfları olarak üretilmektedir. Bu kapsam da “B” sınıfı en kapsamlı sınıftır.
B Sınıfı
Vakum pompası bulunmaktadır. Başlangıçta, buhar oluştuktan sonra ara aşamalarda ve sonda pompa ile vakum yapmaktadır. Paketli ve paketsiz aletler, başlıklar, oluklu aletler için uygun olmaktadır. Çok seviyeli paketlemeler için B sınıfı gerekmektedir.
S Sınıfı
Vakum pompası bulunmaktadır. Başlangıçta ve bitişte pompa ile vakum yapmaktadır. Paketsiz ya da paketli el aletleri ve basit oluklu paketsiz aletler için uygun olmaktadır.
N Sınıfı
Vakum pompası bulunmamaktadır, ani buhar boşaltma ve yerçekimi yolu ile vakum yapmaktadır. Sadece oluksuz, paketsiz el aletleri için uygun olmaktadır.
Ayrıca şunu belirtmekte fayda vardır. Bu sınıflandırmalar sterilizasyon seviyesi ile ilgili olmamaktadır. Cihazın hangi aletleri sterilize edebileceği ile ilgili olmaktadır. Genel düşüncenin aksine B sınıfı daha iyi sterilize eder, S sınıfı az sterilize eder diye bir durumdan bahsetmemiz hata olur.
N sınıfı da dahil her tür otoklav, eğer ona uygun materyal içine konulursa tam olarak sterilize etmektedir. Önemli olan doğru aletleri doğru cihaza koymaktadır. En önemli püf noktası nedir sorusunu dile getirenlere ise şunu anlatmak gerekmektedir; B sınıfı da N sınıfı da S sınıfı da aynı kalitede sterilizasyon işlemini gerçekleştirmektedir. Sadece ana ayrım noktaları sterilizasyon işleminde geçen süredir. Bu süre en az B sınıfı otoklavda gerçekleşmektedir.