Teodolit en basit ifadeyle hassas bir ölçüm aleti olarak tanımlanabilir. Mesafe ölçme teodoliteleri temelde sine-teodolit ve foto teodolit olmak üzere iki tip halinde kullanıma sunulur. Foto-teodolitler, sine-teodolitlerden farklı olarak daha geniş bir görüş sahası sağlamaktadır.
Foto- teodolitler genel olarak hassas bir yapıya sahiptir. Bu teodolit tipini kullanarak müteaddit ışıklamalara erişebilirsiniz. Sine-teodolit tipi ise bir takip aleti olarak kullanılmaktadır. Foto-teodolit kullanım esnasında ve fotoğraf çekme sırasında sabit bir şekilde kalabilmektedir.
Teodolitler yapı olarak ayar vidaları bulunan üç ayrı ayak üzerine oturtulmuş şekilde kullanıma sunulur. Gövde kısmında ise yatay ve düşey açıları gösteren kadranlar yer almaktadır. Buna ek olarak alidat denilen dürbün ve hareketleri sağlayan verniyerler bulunmaktadır. Aynı gövde üzerinde kadranları okumaya yarayan optik aletleri taşıyan parçaları görebilirsiniz. Teodolit üzerinden kullanım şekline göre yatay ve dikey düzlemdeki konumu ayarlamak mümkündür. Bunun için teodolit üzerinde yatay ve dikey tesviye ayeti göstergeleri bulunur. Ayar vidaları ve bu tesviye aletleri kullanarak ideal konum ayarlanabilir.
Teodolitler hassas araçlar oldukları için hesaplama işlemlerinde de aynı hassasiyete ihtiyaç duyulur. Bu nedenle günümüzde eski model seçenekler yerine elektronik teodolit seçenekleri bulunmaktadır. Uydu destekli teodolitler ile elektronik tabanlı modelleri bir arada deneyimleyebilirsiniz.
Teodolot’in Önemli Parçaları
Dürbün
Teodolit ve nivolarda aletin hedefe yönlendirilmesini sağlayıcı özelliğe sahiptir. Dürbünler objektif adı verilen ve yakınsak mercek görevi yapan bir mercek sistemi ile kullanıma sunulur.
Sehpa
Sehpa aslında teodolite ait olmayan bir parçadır. Buna rağmen kullanım ve ölçüm esnasında sıklıkla ihtiyaç duyulan bir malzemedir. Sehpa, üst tarafında teodolitin bağlanabileceği bir başlık desteği kullanıma sunulan bir parçadır.
Küresel Düzeç
Küresel düzeç teodolit ile işlem yapmak için önemli parçayı oluşturur. Buna göre teodolit ile ölçüm yaparken kabaca yataylamak için küresel düzeç desteği gerekir. Küresel düzeçlerin içi küre şeklinde tıraş edildiği için bu parçanın içerisinde eter yer almaktadır. Eterin içerisine aynı zamanda düzeç eksenini kontrol etmek amacıyla hava kabarcığı da bırakılmıştır.
Silindirik Düzeç
Silindirik düzeç aleti hassas biçimde yataylamak için kullan önemli bir parçadır. Aynı zamanda düşey bölüm dairesinin düzenlenmesinde de silindirik düzeç gereklidir.